IX Dzień Otwarty Domów Przysłupowych

W ostatnią niedzielę maja odbędzie się już dziewiąty Dzień Otwarty Domów Przysłupowych. Na pograniczu Niemiec , Czech i Polski 26 maja br. między godz. 10 a 17 zostanie udostępnionych łącznie 118 domów w typowym dla Górnych Łużyc stylu przysłupowym. Wśród nich 25 domów będzie czekało na gości w polskiej części regionu. W pierwszym Dniu Otwartym nasz kraj był reprezentowany zaledwie przez 4 domy, w roku ubiegłym – 22.

Widoczne jest więc rosnące zainteresowanie właścicieli „domów łużyckich" ich renowacją i pokazaniem efektów swojej pracy. W kilkunastu miejscowościach będą miały miejsce prowadzone spacery; nie zabraknie również wycieczek rowerowych, pokazów tradycyjnego rzemiosła, regionalnych poczęstunków czy możliwości zabaw dla dzieci. Nade wszystko to okazja do porozmawiania z właścicielami domów przysłupowych i poznania ich doświadczeń z remontu starego domu z duszą.

Domy przysłupowo-zrębowe są dla śląsko-czesko-saksońskiego pogranicza równie charakterystyczne, jak domy podhalańskie dla okolic Zakopanego, albo domy tyrolskie dla Alp. Typowy dom przysłupowo-zrębowy składa się z dwóch części: dolnej, zbudowanej z drewna, izby zrębowej (poziome, ociosane belki, łączą się na rogach budynku „na zrąb") oraz nadbudowanej konstrukcji szachulcowej (tzw. mur pruski), która opiera się na zewnętrznych, drewnianych slupach, zwanych przysłupami. W konstrukcji tej spotykają się więc dwie tradycje budowlane: typowe dla Europy Środkowo-Wschodniej budownictwo drewniane, zwłaszcza zrębowe, oraz rozprzestrzeniona na obszarze języka i kultury niemieckiej – konstrukcja szachulcowa. Także na płaszczyźnie budowlanej Górne Łużyce okazują się być przestrzenią styku kultury słowiańskiej (czeskiej, serbołużyckiej i polskiej) oraz niemieckiej. Ogółem do dnia dzisiejszego zachowało się około 19 tysięcy domów przysłupowo-zrębowych, z czego po stronie polskiej (głównie w rejonie Bogatyni, Zawidowa i Leśnej) – około 500.

Organizowany co roku w końcu mają Dzień Otwarty Domów Przysłupowych ma pokazać przede wszystkim mieszkańcom regionu wyjątkowe piękno tej architektury regionalnej i zachęcić ich do dbania o ten niezwykły skarb, niespotykany gdzie indziej w Europie. „W ostatnią niedzielę maja mamy okazję otworzyć swoje drzwi, pokazać wnętrze, klimat i duszę naszych domów. Ten dzień to znakomita okazja do zaproszenia dalszych i bliższych znajomych, podjąć poczęstunkiem, podzielić się wiedzą i doświadczeniem" - zapewnia Elżbieta Lech-Gotthardt ze stowarzyszenia „Dom Kołodzieja", które wzięło na siebie organizację polskiej części tegorocznego Dnia Otwartego Domów Przyslupowych.

Dni Otwarte organizowane są od roku 2005 w ramach przedsięwzięcia pod nazwą Kraina Domów Przysłupowych, które zostało rozpoczęte w na saksońsko-czeskim pograniczu w roku 2003. Rok później zaczęły się próby włączania w nie także polskich samorządów i zainteresowanych osób. Od tamtego czasu realizowane są projekty, które prowadzą do utrwalenia architektury przysłupowej jako elementu charakterystycznego dla regionu oraz atrakcji turystycznej Górnych Łużyc oraz Pogórza Izerskiego. Wśród nich znalazło się m.in. wypracowanie wspólnej koncepcji rozwoju regionalnego, wypracowanie marki turystycznej „Urlop w domu przysłupowym" czy kampania „Miłość od drugiego wejrzenia" mająca na celu znalezienie nowych właścicieli dla opuszczonych lub zaniedbanych domów przysłupowych. W roku 2010 stowarzyszenia „Pogranicze" z Lubania realizowało projekt zmierzający do ugruntowania na Dolnym Śląsku marki „Krainy Domów Przysłupowych" oraz świadomości wartości górnołużyckiej architektury regionalnej. Natomiast w roku 2012 stowarzyszenie „Dom Kołodzieja" zorganizowało konkurs dla architektów na projekt nowoczesnego domu przysłupowego. Zwycięskie projekty budowlane można zakupić za symboliczną złotówkę, co ma zachęcić inwestorów z Górnych Łużyc do budowy jednorodzinnych domów w stylu regionalnym.

Działania podejmowane w poszczególnych krajach posiadają zróżnicowane punkty ciężkości. Czeskie samorządy i właściciele obiektów skupiają się na konkretnych remontach i nadaniu odnowionym obiektom nowej funkcji lub nowego życia. Prace te najbardziej zaawansowane są na terenie Czeskiej Szwajcarii. W Niemczech – gdzie masowe remonty domów przysłupowych zostały rozpoczęte wraz z napływem nowych funduszy po zjednoczeniu w roku 1990 – trwa poszukiwanie nowych właścicieli dla budynków opuszczonych w wyniku wyjazdów mieszkańców Saksonii do zachodniej części Republiki Federalnej. Z kolei w Polsce najpilniejszą potrzebą jest przekonanie właścicieli oraz mieszkańców domów przysłupowych do rozpoczęcia remontów i poprawy stanu technicznego i estetycznego miejscowości.

Dnia 26 maja 2013 r. w Polsce udostępnione będą następujące obiekty:

1
Bogatynia, ulica Słowackiego 7
Translokacja domu
2
Bogatynia, ulica Waryńskiego 17
„Dom Zegarmistrza"
3
Bogatynia, ulica Waryńskiego 18

4
Bogatynia, ulica Waryńskiego 24

5
Bogatynia, ulica Waryńskiego 30

6
Bogatynia, ulica Waryńskiego 32

7
Łaziska 50, 59-700 Bolesławiec
Hotel „Niebieski Burak"
8
Działoszyn 163, 59-915 Bogatynia

9
Jelenia Góra, ul. Jana Matejki 28
Chata Karkonoska w Muzeum Karkonoskim
10
Czernica 79, 58-521 Jeżów Sudecki
Dom Wiejski „Konopka" (agroturystyka)
11
Karpacz, ul. M. Kopernika 2
Muzeum Sportu i Turystyki
12
Uniemyśl 60, 59-420 Lubawka
Karczma Sądowa
13
Skorzynice 26, 59-600 Lwówek Śl.

14
Płóczki Górne 46, 59-600 Lwówek Śl.
Kuźnia
15
Pustelnik 26, 58-410 Marciszów
Agroturystyka „Agropustelnik"
16
Gierczyn 55, 59-630 Mirsk
Wiejski Dom „Gierczynówka"
17
Zapusta 28, 59-830 Olszyna
Agroturystyka „Tuskulum"
18
Zachełmie 47, 59-562 Podgórzyn
Agroturystyka „Agro-Tour-Farm"
19
Zachełmie 43, 59-562 Podgórzyn
Agroturystyka „Sarnak"
20
Sulików, Plac Wolności 29
Dom „Ostry Narożnik"
21
Szklarska Poręba, ulica Górna 10
„Chata Sudecka"
22
Szklarska Poręba, ulica Odrodzenia 1
Domicil „Alma"
23
Szklarska Poręba, ul. Marii Konopnickiej 1
„Domek Babci Gieni"
24
Przeździedza 25, 59-610 Wleń
Kuźnia
25
Zgorzelec, Aleje Lipowe 1
„Zagroda Kołodzieja"